Trong hóa học, có thể nói bài toán hỗn hợp este và các hợp chất khác như axit, ancol, … là dạng bài tập có nhiều dữ kiện gây hiểu lầm nhất dẫn đến làm sai bài. Điểm cần lưu ý khi làm dạng bài tập này là khi đề bài nói có chức este thì ngoài chức este bạn còn cần chú ý đến chức axit hoặc ancol trong phân tử nữa,… Cùng tham khảo các bài tập este và các hợp chất khác có lời giải dưới đây để ôn luyện, tránh sai sót trong quá trình làm bài, kiểm tra và thi nhé!
1. Lý thuyết về bài tập este
Khi trong đầu bài cho 2 chức hữu cơ mà khi chúng tác dụng với NaOH hoặc KOH và tạo ra:
– 2 muối và 1 ancol thì 2 chất hữu cơ có khả năng là:
+ RCOOR’ và R’’COOR’ có nNaOH = nR’OH (n là số mol)
+ Hoặc là: RCOOR’ và R’’COOH có nNaOH > nR’OH
– 1 muối và 1 ancol thì sẽ có những khả năng sau:
+ RCOOR’ và ROH
+ RCOOH và R’OH
+ RCOOR’ và RCOOH
– 1 muối và 2 ancol thì sẽ có những khả năng sau:
+ RCOOR’ và R’’OH
+ RCOOR’ và RCOOR’’
*Điều bạn cần đặc biệt chú ý đó là: Khi đề bài nói chất hữu cơ đó chỉ có chức este thì bạn có thể yên tâm làm bài như bình thường, nhưng trong trường hợp đề bài nói có chức este thì bạn cần phải chú ý ngoài chức este trong phân tử còn có thể có thêm chức axit hoặc ancol.
2. Bài tập este và các hợp chất khác có lời giải
2.1. Bài tập este và các hợp chất
Bài tập 1: Hỗn hợp X gồm có 1 ancol no, đơn chức và 1 axit no, đơn chức mạch hở. Chia X thành 2 phần bằng nhau.
– Với phần 1 đem đốt cháy hoàn toàn, thu được sản phẩm đem cho qua bình nước vôi trong dư thấy xuất hiện 30g kết tủa.
– Với phần 2 đem este hoá hoàn toàn vừa đủ thu được 1 este, sau đó đốt cháy este này sẽ thu được khối lượng H2O là:
A. 1,8g
B. 3,6g
C.5,4g
D. 7,2g
Bài tập 2: Hỗn hợp X có khối lượng m(g) chứa một axit đơn chức no Y và một rượu đơn chức no Z cùng số nguyên tử cacbon với Y. Chia hh X thành 3 phần bằng nhau.
Phần 1: Cho tác dụng với Na dư thu được 2,8 lít H2 (đktc)
Phần 2: Đem đốt cháy hoàn toàn được 22g CO2 và 10,8g H2O
XĐ CTPT của Y và Z.
Hãy tìm m
Đun nóng phần 3 với H2SO4 đặc thu được 7,04g este. Tính hiệu suất phản ứng este hoá.
Bài tập 3: Hỗn hợp A gồm có 2 chất hữu cơ là X và Y đều no, đơn chức và có tác dụng với NaOH ( với MX > MY). Biết rằng tỉ khối hơi của A so với H2 là 35,6. Đem A tác dụng hoàn toàn với dd NaOH thì thấy hết 4g NaOH và thu được 1 rượu đơn chức và hh 2 muối của 2 axit đơn chức. Đem hết lượng rượu thu được td với Na dư được 672 ml H2 (đktc). Tìm CTPT X, Y.
Bài tập 4: Cho hỗn hợp X gồm 2 chất A, B mạch hở, cả 2 đều chứa các nguyên tố C, H, O và không tác dụng Na. Đe, 10,7g hh X cho tác dụng vừa đủ NaOH rồi đem cô cạn sản phẩm thu được phần rắn gồm có 2 muối natri của 2 axít đơn chức no đồng đẳng liên tiếp, phần hơi bay ra chỉ có một rượu E duy nhất. Đem chất E tác dụng với Na dư thu được 1,12lít H2 (đktc). Đem oxi hoá E bằng CuO đun nóng và cho sản phẩm có thể tham gia phản ứng tráng gương. Hãy:
– Tìm CTCT của E biết dE/KK = 2
– Tìm CTCT A, B biết MA < MB
2.2. Lời giải bài tập este và các hợp chất
Bạn nhờ là phải tự mình làm trước các bài tập trên sau đó mới đối chiếu kết quả, tìm ra lỗi sai và cách trình bày hợp lý nhất nhé!
Bài tập 1:
Suy luận: Ta thấy số C trong este bằng tổng C trong axit và ancol => Khí đốt este và hh (axit, ancol) thì thu được CO2 như nhau.
Mặt khác đốt este no, đơn chức có nH2O = nCO2 = 0,3
Chi tiết:
CnH2n+1OH nCO2
CmH2m+1COOH (m+1)CO2
CmH2m+1COOCnH2n+1(n+m+1) H2O
Phản ứng vừa đủ => nax = nancol = x => nCO2 = (n+m+1)x = 0,3
Đốt este: nH2O = (n+m+1)x = 0,3 => C
Bài tập 2:
nCO2 = 0,5 ; nH2O = 0,6
Do axit và ancol đơn chức nên : nX = 2nH2 = 0,25
=> số nguyên tử C : = nCO2/nhh = 0,5/0,25 = 2
1. CH3COOH và C2H5OH
2. Có : nrượu = nH2O – nCO2 = 0,1 (do axit no thì nCO2 = nH2O)
=> naxit = 0,15 => m = 13,6g
3.H = 80%
Bài tập 3:
nA = nNaOH = 0,1 ; nrượu = 2nH2 = 0,06
Ta thấy X, Y đơn chức mà nrượu < nNaOH nên hh A gồm: X là axit (CxH2xO2) và Y là este (CyH2yO2)
nY = nrượu = 0,06 => nX = 0,1 – 0,06 = 0,04
mA = 71,2. 0,1 = 7,12 = (14x + 32)0,04 + (14y + 32)0,06
0,56x + 0,84y = 3,92
Với x>y 2 => x = 4, y = 2
CTPT: C4H8O2 và C2H4O2
Bài tập 4:
a. ME = 58 => E: C3H6O : CH2=CH-CH2OH (rượu allylic)
b. Theo bài ra A, B là 2 este đơn chức, đồng đẳng liên tiếp: COOC3H5
nX = n rượu = 2nH2 = 0,1 => MX = 107 => = 22
A: CH3COOCH2-CH=CH2
B: C2H5COOCH2-CH=CH2
Để có thể làm tốt nhất các dạng bài tập este bạn cần ôn luyện nhiều, tự làm sau đó mới so sánh với đáp án, tìm ra lỗi sai trong cách làm của bản thân và đúc kết kinh nghiệm. Hy vọng các bài tập este và các hợp chất khác có lời giải giúp ích cho bạn, chúc các bạn học tốt!
